Devlet memuruna kınama cezası, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kınama cezası, memur aleyhine uygulanacak olan disiplin cezalarından biridir. Devlet Memurları Kanunu’na göre disiplin cezalarının uygulanma sebebi, kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlama gayesine dayanır. Devlet memurlarının kendilerine bu amaçla emredilen ödevleri yerine getirmemeleri mümkündür. Bu halde disiplin cezalarının muhatabı olurlar.
Kınama Cezası Nedir?
Kınama cezası, devlet memuru aleyhine hükmedilebilecek olan disiplin cezalarından biridir. Memurlar aleyhine hükmedilecek disiplin cezaları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde düzenlenmiştir. Bu disiplin cezaları,
- Uyarma,
- Kınama,
- Aylıktan kesme,
- Kademe ilerlemesinin durdurulması,
- Devlet memurluğundan çıkarma,
Olarak belirtilebilir. Disiplin cezalarının muhatabı olacak memurlar genel itibariyle,
- Kanun, tüzük ve yönetmeliklerin emrettiği ödevlerin gereklerini yurt içi veya yurt dışında yerine getirmeyenler,
- Kanun, tüzük ve yönetmeliklerin uyulmasını zorunlu kıldığı hususlara uymayanlar,
- Kanun, tüzük ve yönetmeliklerce yasaklanan işleri yapanlar,
Olarak düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra her disiplin cezasına özel haller, DMK madde 125’te sayılmıştır. Dolayısıyla disiplin cezalarının seçimlik hareketlerini gerçekleştiren memurlar, yaptırımla karşı karşıya kalacaktır.
Kınama disiplin cezası, Devlet Memurları Kanunu’nun 125/B maddesinde düzenlenmiştir. Disiplin cezaları, ilgili maddede en hafiften en ağıra doğru sıralanmaktadır. Uyarma cezasından ağır yaptırımı gerektiren fiiller, kınama cezası başlığında düzenleme altına alınmıştır. İlgili düzenlemeye göre kınama, esas itibariyle memura görev ve davranışlarında kusurlu olduğunu bildiren cezalandırma halidir. Memurun kusur halini belirten bu bildirim, yazı ile yapılacaktır.
Kınama Cezası Hangi Durumlarda Verilebilir?
Kınama cezasının hangi durumlarda verilebileceği Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenmiştir. Devlet Memurları Kanunu’nun 125/B maddesi kınama cezasını gerektiren fiil ve hallere ilişkindir. İlgili düzenlemeye göre kınama cezası verilebilecek durumlar,
- Verilen emir ve görevlerin eksiksiz ve zamanında yapılmasında kusurlu davranmak,
- Görev mahallinde kurumların belirlediği usul ve esasları yerine getirmede kusurlu davranmak,
- Görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri koruma, kullanma ve bakımda kusurlu davranmak,
- Eşlerin, reşit olmayan veya mahcur çocukların kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenmiş süre içerisinde kuruma bildirmemek,
- Görev esnasında amire hal ve hareketler vasıtasıyla saygısız davranmak,
- Hizmetin dışında devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsıcı davranışlarda bulunmak,
- Devletin resmi araç, gereç ve benzeri eşyalarını özel işlerinde kullanmak,
- Devletin resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyasını kaybetmek,
- İş arkadaşlarına, maiyetindeki personel ve iş sahiplerine karşı kötü muamelede bulunmak,
- İş arkadaş ve sahiplerine söz veya hareketler vasıtasıyla sataşmak,
- Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlar sergilemek,
- Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı yazılar, işaretler, resim ve benzeri şekiller meydana getirmek,
- Kendisine verilen emirlere itiraz etmek,
- Borçları kasten ödememek ve bu sebeple hakkında yasal yollara başvurulmasına sebebiyet vermek,
- Kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak,
- Yetkisi bulunmamasına rağmen basın, haber ajansı veya radyo televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek,
Olarak düzenlenmiştir.
Kınama Cezası Vermeye Yetkili Amir
Kınama cezası vermeye yetkili amir ve kurullar, Devlet Memurları Kanunu’nun 126. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını vermeye yetkili amirler, disiplin amirleridir. Dolayısıyla kınama cezasını da disiplin amirleri verecektir.
Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının verilebilmesi için ise memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alınmalıdır. Karar alındıktan sonra atamaya yetkili amirler tarafından ceza verilecektir. İl disiplin kurullarının kararlarına dayanan hallerde cezayı valiler verecektir.
Devlet memurluğundan çıkarma cezası için öncelikle amirin isteği bulunmalıdır. Amirin isteği ile birlikte memurun bağlı olduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile ceza verilecektir.
Kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma cezalarında kurullara başvurulur. Bununla birlikte kurulların ayrı bir ceza tayinine yetkileri yoktur. Kurullar cezayı kabul veya reddederler.
Kınama Cezası Nasıl İptal Edilir?
Kınama cezasının iptali, disiplin cezalarının uygulanmasına ilişkin mevzuat hükümlerine aykırı davranılması halinde gündeme gelmektedir. Hukuka aykırı olduğu iddia edilen kınama cezası hakkında iptal davası açılabilmektedir. Kınama cezasının iptaline sebebiyet verilen haller aşağıdaki gibi belirtilebilir:
- Memurun savunma hakkının ihlal edilerek cezaya hükmedilmesi. Devlet Memurları Kanunu’nun 130. maddesinde memurun savunma hakkı düzenlenmiştir. Memurun savunması alınmaksızın aleyhinde disiplin cezasına hükmedilemeyecektir. Soruşturmayı yapan kişi veya yetkili disiplin kurulu, memura en az yedi günlük savunma süresi tanıyacaktır.
- Disiplin soruşturması yapılmaksızın ceza verilmesi,
- Disiplin amirinin aynı zamanda soruşturma sürecini yöneten kişi olması,
- Soruşturma ve karar sürecinde belirlenmiş sürelere uyulmaması,
- Disiplin cezasına sebebiyet veren fiiller ile söz konusu cezanın uyumlu olmaması,
Yukarıda örneklenen sebepler ile kınama cezasının iptali talep edilebilecektir. Devlet Memurları Kanunu’nun 135/5 maddesinde de disiplin cezalarına karşı yargı yolunun açık olduğu belirtilmiştir. İlgili düzenlemeye göre disiplin cezalarına karşı idari yargı yoluna başvurulabilecektir. İdari yargıda dava açma süresi altmış gün olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla kınama disiplin cezasına karşı altmış gün içerisinde dava açılabilecektir. Yetkili ve görevli mahkeme de memurun görevli olduğu yer İdare Mahkemesi’dir. Böylece memura verilmiş olan kınama cezasının iptali için memurun görevli olduğu yer İdare Mahkemesi’nde altmış gün içinde dava açılır.
Kınama Cezasında Süreler ve Zamanaşımı
Memurlar hakkında uygulanacak disiplin cezalarına ilişkin zamanaşımı süreleri bulunmaktadır. Bu husustaki düzenlemelere uyulmadığı takdirde idarenin iptal davası ile karşılaşması muhtemel olacaktır.
Kınama cezasına ilişkin ceza verme yetkisi zamanaşımı, Devlet Memurları Kanunu’nun 127. maddesinde düzenlenmiştir. Kınama cezasında, memurun fiili işlediğinin öğrenildiği tarihten itibaren bir ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmış olması gerekmektedir. Bu bir aylık süreye uyulmadığı takdirde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrayacaktır. Disiplin cezasını gerektiren fiillerin öğrenilme süresine Devlet Memurları Kanunu’nda üst süre de getirilmiştir. İlgili düzenlemeye göre fiillerin işlendiği tarihten itibaren her halde iki yıl içinde disiplin cezası verilmelidir. Aksi takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrayacaktır.
Kınama cezasına ilişkin karar verme süresi de Devlet Memurları Kanunu’nun 128. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre disiplin amirleri kınama cezalarını soruşturmanın tamamlandığı günden itibaren on beş gün içinde vermelidir.
Kınama Cezasına Nasıl İtiraz Edilir?
Kınama cezasına itiraz, Devlet Memurları Kanunu’nun 135. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre kınama cezasına disiplin kurulu nezdinde itiraz edilebilecektir. Yapılacak olan itiraza ilişkin süre düzenlemesi de bulunmaktadır. Devlet Memurları Kanunu’ndaki düzenlemeye göre kararın ilgiliye tebliğinden itibaren yedi günlük itiraz süresi bulunmaktadır. İlgili tarafından süresinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşmektedir.
Memurun disiplin cezasına karşı kurul nezdinde itiraz etmesi halinde kurul itirazı belli süre içerisinde inceleyerek karara bağlamalıdır. Bu süre, itiraz dilekçesi ile karar ve eklerin intikalinden itibaren otuz gün olarak belirlenmiştir.
Kınama cezasına itirazın kabul edilmesi halinde sonraki seçenekler gündeme gelir. Bu halde disiplin amirleri kararı gözden geçirecektir. Gözden geçirmenin sonucunda verilmiş olan ceza hafifletilebilir veya tamamen kaldırılabilir.
Kınama cezasına itiraz edilmesinin iptal davası nezdinde sonuçları bulunur. Kendisine verilen cezaya itiraz eden memurun altmış günlük dava açma süresi duracaktır. İtiraz üzerine itirazın reddi kararı gelmesi veya itiraz merciinin sessiz kalması mümkündür. İtirazın reddi halinde dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye devam eder. Böylece kalan süre içerisinde yine dava açılabilir. İtiraz merciinin sessiz kalması halinde otuz günlük süre önem taşır. İtiraz merciinin intikalden itibaren otuz gün içerisinde cevap vermemesi halinde başvuru zımnen reddedilmiş sayılacaktır. Böylece kalan sürede iptal davası açılabilecektir.
Disiplin Cezalarına İtiraz Edilebilir Mi?
Disiplin cezalarına itiraz edilebilmektedir. Bu husus, Devlet Memurları Kanunu’nun 135. maddesinde düzenlenmiştir. Disiplin cezalarına itiraz edilmesinde yetkili merciler, disiplin kurulları ve yüksek disiplin kurullarıdır. Disiplin cezalarının türüne göre itiraz mercii de değişiklik göstermektedir.
Disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarında itiraz mercii aynıdır. Verilmiş olan bu disiplin cezalarına karşı disiplin kuruluna itiraz edilebilmektedir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasında itiraz mercii, yüksek disiplin kurulu olacaktır.
Disiplin cezalarına itiraz süresi, disiplin cezasının türüne göre değişiklik göstermemektedir. Devlet Memurları Kanunu’nda tüm disiplin cezaları için ortak süre belirlenmiştir. Bu süre, kararın ilgiliye tebliği tarihinden itibaren yedi gündür. İlgili disiplin cezasına itiraz edilmesi üzerine itiraz mercii, otuz gün içinde karar verecektir.
Kınama Cezası Özlük Dosyasından Silinebilir Mi?
Kınama cezasının özlük dosyasından silinmesi mümkündür. Memur hakkında kınama cezasının uygulanmasından beş sene sonra atamaya yetkili amire başvurulmalıdır. Böylece verilmiş olan cezanın özlük dosyasından silinmesi istenebilir. Silinebilmesi için memurun beş yıllık süre içerisindeki davranışları, talebini haklı kılacak nitelikte olmalıdır.
Disiplin Cezasına İtiraz Kaç Gündür?
Disiplin cezasına itiraz süresi, yedi gündür. Kararın ilgiliye tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içerisinde yetkili mercie itiraz edilebilecektir. İtiraz edilecek disiplin cezası uyarma, kınama ve aylıktan kesme ise itiraz mercii disiplin kuruludur. Kademe ilerlemesinin durdurulmasına itiraz edilecek ise yüksek disiplin kuruluna itiraz edilmelidir.
Kınama Cezası Nasıl Kaldırılır?
Kınama cezasının kaldırılması için birden fazla seçenek bulunur. İlk yol, kararın tebliğinden itibaren yedi gün içerisinde disiplin kuruluna itiraz etmektir. İkinci yolda ise kınama cezası kararına karşı iptal davası açılır. Sonuç alınmaması halinde, hakkında kınama cezası uygulanan kişi beş yıl sonra cezanın özlük dosyasından silinmesini talep edebilecektir.
