Evlilik sözleşmesi kanuni olarak mal rejimi sözleşmesi şeklinde düzenlenmektedir. Evlilik sözleşmesi ile gelecekte boşanma durumu söz konusu olduğunda malların hangi mal rejimine uygun bir şekilde paylaştırılacağı düzenlenir. Evlilik sözleşmesi evlendikten sonra yapıldığı takdirde noter huzurunda ve yazılı bir şekilde yapılması zorunludur. Bu durum bir geçerlilik şartıdır. Aksi takdirde yapılan sözleşme geçerli kabul edilmez.
Evlilik Sözleşmesi Nedir?
Evlilik sözleşmesi, Türk Medeni Kanunu’nun 202. ve 203. maddelerinde düzenlenmiştir. Evlilik sözleşmesi olarak bilinen bu sözleşme aslında mal rejimi sözleşmesidir. Evlilik sözleşmesi evlenmeden önce, evlilik süresince ya da evlendikten sonra düzenlenebilir. Evlilik sözleşmesini sözleşme özgürlüğü çerçevesinde düzenlemek mümkündür. Taraflar düzenledikleri bu evlilik sözleşmesi ile evlilik süresince edinilmiş olan malların nasıl yönetileceğini ve boşanma söz konusu olursa da bu malların nasıl paylaştırılacağını düzenlemektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 202. maddesine göre eşler, evlilik sözleşmesi ile kanunda belirlenmiş olan mal rejimlerinden birini kabul edebilmektedirler. 203. maddede ise evlilik sözleşmesinin evlenmeden önce ya da sonra yapılabileceği belirtilmiştir. Ayrıca bu maddede tarafların kanunda belirtilen mal rejimlerinden istediklerini seçebilmelerinin yanında bu mal rejimi değiştirebilecekleri ya da kaldırabilecekleri de düzenlenmektedir.
Evlilik sözleşmesi ile çiftler evlilik birliği ve aile hukuku üzerine olan tüm konular hakkında düzenleme yapmazlar. Evlilik sözleşmesi ile sadece çiftlerin evlilik süresince elde olmuş oldukları malların nasıl yönetileceği ve evlilik birliği sona erdiği takdirde bu malların taraflar arasında nasıl paylaştırılacağı düzenlenmektedir.
Evlilik Sözleşmesinin Hukuki Geçerliliği
Evlilik sözleşmesinin geçerli olabilmesi için sözleşmenin taşıması gereken şartlar bulunmaktadır. Bu şartları şu şekilde saymak mümkündür:
- Tarafların Anlaşması: Evlenecek olan ya da evli olan taraflar evlilik sözleşmesi üzerinde anlaşmış olmalıdırlar.
- Ehliyet: Evlilik sözleşmesini ancak ayırt etme gücüne sahip olanlar yapabilmektedir.
- Noterde Yapılmış Olma ya da Evlilik Başvurusu Sırasında Seçilmiş Olma: Taraflar evlenme başvurusunda bulunurken hangi mal rejimini belirlediklerini de yazılı olarak bildirebilirler. Evlendikten sonra da noter huzurunda onaylama ya da düzenleme şeklinde evlilik sözleşmesi yapılabilmesi mümkündür.
- İmza: Mal rejimi sözleşmesinin geçerli olarak kabul edebilmesi için sözleşmede tarafların imzasının bulunması lazımdır. Ayrıca gerektiğinde yasal temsilcinin de sözleşmeyi imzalaması zorunludur.
- Kanuna Uygunluk: Evlilik sözleşmesi kanuna uygun bir şekilde hazırlanmış olmalıdır.
Evlilik Sözleşmesi ile Seçilebilecek Mal Rejimleri Nelerdir?
Evlilik sözleşmesi ile seçilebilecek mal rejimleri Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kanunda yer alan mal rejimleri şu şekildedir:
- Edinilmiş mallara katılma rejimi(yasal mal rejimidir)
- Mal ayrılığı rejimi
- Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi
- Mal ortaklığı sözleşmesi
Eşler evlenmeden önce, evlilik sırasında ya da evlendikten sonra yukarıdaki mal rejimlerinden istediklerini seçebilirler. Evlilik başvurusu yapıldığı sırada nikâh memuruna ya da evlendirme dairesine hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak bildirmelidirler. Evlilik birliği sırasında ise seçtikleri mal rejimine uygun olarak evlilik sözleşmesini hazırlamalı ve noter huzurunda onaylamalıdırlar.
Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
Edinilmiş mallara katılma rejimini seçtiklerinde eşler, kanun tarafından edinilmiş mal olarak kabul edilen ve evlilik devam ettiği sürece edinilmiş olan tüm mallara eşit bir şekilde ortak olmaktadırlar. Edinilmiş mal olarak sayılmayan kişisel mallar, bu kişisel malın sahibi kim ise o kişide kalmaktadır. Edinilmiş mallara katılma rejimi seçildiğinde ayrıca eşlerden her biri, üçüncü kişilere karşı kendi borçlarından tüm malvarlıklarıyla sorumlu olmaktadırlar.
Türk Medeni Kanunu’nun 221. maddesi uyarınca eşler, edinilmiş mallara katılma rejimini kabul etmiş olsalar bile, bir mesleğin icrası ya da işletmeni faaliyetinden doğan edinilmiş mallara dâhil edilmesi gereken malvarlığı değerleri kişisel mal sayılacaktır. Ve kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallar içerisinde sayılmayacağı da edinilmiş mallara katılma rejimi sözleşmesinde kabul edilebilmektedir.
Edinilmiş malların neler olduğu Türk Medeni Kanunu’nun 219. maddesinde sayılmıştır. Eşin çalışmasına karşılık elde ettiği edimler, sosyal güvenlik ya da benzeri kurumlardan elde edilen ödemeler, çalışma gücünün kaybından dolayı alınan tazminatlar, kişisel mallardan elde edilen gelirler ve edinilmiş malların yerine geçebilecek olan değerler edinilmiş mal olarak kabul edilmiştir.
Mal Ayrılığı Rejimi
Eşler, evlenme sırasında nüfus memuruna ya da evlendirme dairesine bildirerek ya da daha sonra kendi aralarında usulüne uygun bir şekilde ve noter huzurunda onaylı olarak yapacakları evlilik sözleşmesi ile mal ayrılığı rejimini tercih edebilirler.
Mal ayrılığı rejimi kabul edildiğinde eşlerden her birinin malı, kendisine ait kabul edilir ve yasal sınırlar dâhilinde kalmak şartıyla her eş, kendi malvarlığı üzerinde dilediği gibi yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını kullanabilir. Fakat bir malın hangi eşe ait olduğu tespit edilemiyor ise ya da bu konuda taraflar arasında uyuşmazlık var ise bu durumda malın malikinin kim olduğunun ispatlanması gerekecektir. Bir boşanma davası söz konusu olduğunda edinilmiş mallara katılma rejiminde olduğu gibi yarı yarıya bir mal paylaşımı yapmak bu mal rejimi açısından söz konusu olamayacaktır. Mal ayrılığı rejiminde hangi mal hangi eşin üzerindeyse o mal o eşe kalacaktır ve diğer eş sadece şartlar da mevcut ise katkı payı ve değer artış payı alabilecektir.
Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimini tercih eden eşler evlenme sırasında bu mal rejimini tercih ettiklerini nüfus memuruna ya da evlendirme dairesine yazılı bir şekilde bildirmelidirler. Eşler evlenme sırasında böyle bir bildirimde bulunmamış iseler evlilik süresince de mal rejimi sözleşmesi düzenlemeleri mümkündür. Bunun için ise hazırladıkları evlilik sözleşmesi ile noter huzurunda bulunmalılar ya da noterde yer alan örnek evlilik sözleşmelerinden birini tercih etmeliler. Evlilik sözleşmesinin yazılı olması gerektiği ve noterce onaylanması gerektiği unutulmamalıdır.
Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde hem edinilmiş mallara katılma rejimine hem de mal ayrılığı rejimine benzeşen özellikler bulmak mümkündür. Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde eşler evlilik süresince mallar üzerinde mal ayrılığı rejiminde olduğu gibi özgürdürler. Boşanma söz konusu olduğunda ise eşler, mallar üzerinde hemen hemen eşit bir şekilde hak iddia etmektedirler.
Mal Ortaklığı Sözleşmesi
Mal ortaklığı rejimi Türk Medeni Kanunu’nun 256. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre mal ortaklığı rejimi eşlerin kişisel mallarını ve ortaklık mallarını kapsamaktadır. Genel olarak mal ortaklığında eşlerin kanunda kişisel mal sayılanlar dışında yer alan malları ve gelirleri ortaklık mallarını oluşturmaktadır. Eşler, ortaklık mallarına bir bütün halinde sahip olmaktadırlar. Bu nedenle de hiçbir eş ortaklık malları üzerinde tek başına tasarruf işlemi yapamamaktadır.
Eşler bu mallara el birliği ile mülkiyet şeklinde sahip olmaktadırlar. Eşler, kendi aralarında düzenlemiş oldukları bir mal rejimi sözleşmesi aracılığıyla belirli malvarlığı değerlerini ya da belirli malvarlığı türlerini ortaklık mallarının dışında tutabilmektedirler. Aksi sözleşme ile öngörülmedikçe bu malların gelirleri ortaklığa dâhil edilmeyecektir.
Mal ortaklığı rejiminde kişisel mallar olarak kabul edilen mallar şunlardır:
- Eşlerden birinin yalnız kullanımına yarayacak olan eşya
- Mal rejiminin başında eşlerden birine ait olan ya da eşin sonradan miras yolu ile ya da herhangi bir yolla karşılıksız bir şekilde kazanmış olduğu mallar
- Eşlerden birinin manevi tazminat alacağı
- Kişisel mallar yerine geçebilecek değerler
Evlilik Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Evlilik sözleşmesinin nasıl yapılacağı Türk Medeni Kanunu’nun 205. maddesinde düzenlenmiştir. Evlilik sözleşmesi bu maddeye uygun bir şekilde yapılmalıdır. Evlilik sözleşmesi 205.maddede gösterilen şekil şartına uygun olarak yapılmazsa, taraflar aralarında anlaşmış olsalar bile sözleşme geçerlilik taşımayacaktır.
Türk Medeni Kanunu’nun 205 maddesine göre evlilik sözleşmesinin geçerli olabilmesi için noterde düzenlenmesi ya da onaylanması gerekmektedir. Taraflar evlenme başvurusunda bulunurken de seçtikleri mal rejimini yazılı bir şekilde bildirebilirler. Evlilik birliği sözleşmesi taraflarca ya da gerekirse yasal temsilcileri tarafından imzalanmalıdır.
Evlenmeye karar vermiş olan eşler, evlendirme dairesine ya da nikâh memuruna yazılı olarak bildirimde bulunabilirler. Eşler hangi mal rejimini seçecekleri hususunda özgürdürler. Eşler evlilik başvurusu sırasında yazılı olarak başvuruda bulunmamışlarsa evlilik birliği devam ederken de başvuruda bulunabilirler. Bu durumda da hazırlamış oldukları evlilik birliği sözleşmesini noterde düzenleme ya da onaylama yaparak geçerli hale getirebilirler.
Evlilik Sözleşmesi Şartları ve Maddeleri
Evlilik sözleşmesinin geçerli olması kanun koyucu tarafından sıkı şartlara bağlanmıştır. Bu şartlar şu şekilde sayılabilir:
- Türk Medeni Kanunu’nun 205. maddesine göre evlilik sözleşmesini noter düzenlemelidir. Bu maddenin istisnaları konsolosluklarda ve evlendirme memuru önünde yapılan evlilik sözleşmeleridir.
- Evlilik sözleşmesinin kanunda sayılmış olan rejimlerden biri seçilerek yapılaması zorunludur. Dolayısıyla tarafların yapmış olduğu özel mal rejimleri ya da karma mal rejimleri geçersiz olmaktadır. Seçilmiş olan mal rejiminin kanun tarafından seçilmiş olan sınırlara da uyması lazımdır.
- Evlilik sözleşmesini yapmak isteyen tarafların bu hususta anlaşmış olmaları evlilik sözleşmesinin kurucu unsuru olarak kabul edilmektedir. Taraflar mal rejiminin türü üzerinde ve maddeler üzerinde anlaşmış olmalıdır.
- Evlilik sözleşmesinin tarafları sözleşmeyi bizzat imzalamalıdır. Evlilik sözleşmesi yapmak kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan birisidir.
- Evlilik sözleşmesini yapabilecek kişiler ayırt etme gücüne sahip olan kişilerdir.
- Evlilik sözleşmesi nişanlılık döneminde yapılır ise geciktirici şarta bağlı sözleşme niteliğinde olur ve evlenme tamamlanınca geçerli hale gelir.
Evlilik sözleşmesinde yer alacak maddeleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Paylı mülkiyet konusu olan maldaki pay üzerinde tasarruf,
- Kişisel mal statüsü ayarlama,
- Değer artışı sonucu mal kazanma,
- Aile konutunun kullanımının nasıl olacağı,
- Birliğin giderlerine katılımın nasıl olacağı,
- Artık değere katılım,
- Katılma alacağına mahsuben aile konutu üzerinde yapılacak düzenlemeler,
- Seçilmiş olan rejimde yapılan düzenlemeler,
- Faizler ve güvenceler.
