4857 sayılı İş Kanunu’nda getirilen düzenlemeler ile iş güvencesi eş değiş ile işçilerin haksız ve kötü bir niyet ile yapılmış olan feshe karşı olarak korunmasını sağlamaktadır. Bu kapsamda İş Kanunu’nun öngörmüş olduğu şartlar sağlanmaksızın işten çıkartılmış olan ve iş güvencesinde sahip olan işçiler ilgili yasal şartların bulunması halinde işlerine geri iade hakkı kazanmaktadırlar.
İşe İade Davası Nedir?
İş hukuku alanında işveren tarafından yapılmış olan ve geçerli olmayan ve genel olarak keyfi bir şekilde yapılmış olan fesih işlemlerine karşı işçiler tarafından sık olarak işe dönüş davası ya da işe geri dönüş davası olarak bilinen işe iade davası açılabilmektedir. İş Kanunu belirli şartların oluşması halinde iş sözleşmesini haksız bir şekilde feshetmiş olan işçiye işe iade davası açma hakkı tanımaktadır.
İşe iade davasının yapılmış olan fesih bildiriminin işçiye tebliğ edildiği tarihten itibaren bir ay içerisinde açılması gerekmektedir.
İlgili şartlara sahip olan işçilerin işverene karşı işe iade davasını açmaları ve iş sözleşmesinin feshinin geçersiz olduğunu iddia etmeleri yeterli olmaktadır. Bu davada ispat külfeti işverene aittir.
İşe iade davasında verilmiş olan işe iade kararının kesinleşmesinin ardından işçi tarafı, on iş günü içerisinde işverene başvurmalı ve işe iadesini talep etmelidir. Bu tarihten itibaren işveren, işçiyi bir ay içerisinde işe başlatmalıdır.
İşe İade Davası Açabilme Şartları
İşe iade davası açabilme şartlarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
- İş Kanunu’na tabi olmak ya da Basın İş Kanunu’na tabi olmak: İş Kanunu ya da Basın İş Kanunu harici kanunlar kapsamında çalışmakta olan işçiler bu kapsamda işe iade şartlarından yararlanamamaktadırlar.
- İş yerinde otuz işçi ya da daha fazla işçinin çalıştırılıyor olması: Aynı iş kolunda yani faaliyet alanında işverenin kendine ait birden fazla iş yeri mevcut ise otuz işçi ya da daha fazla işçi sayısı şartında işverenin işyerlerindeki toplam işçi sayısı dikkate alınacaktır. Bu husus İş Kanunu’nun 18. Maddesinde açık bir şekilde belirtilmiştir.
- İşçinin en az altı aylık kıdeminin bulunuyor olması: Kıdem kelimesi ile anlatılmak istenen işçinin iş yerinde geçirmiş olduğu süredir. Yer altı işçileri ise altı aylık kıdeme sahip olmasa da işe iade şartlarından yararlanabileceklerdir. Aynı işverene ait olan birden fazla işyeri mevcut ise ve işçi belirli aralıklar ile bu işyerlerinde çalışmış ise de altı aylık kıdem şartı olarak toplam süre dikkate alınmaktadır. İşyerindeki deneme süresi de işçinin kıdem süresine dahil edilmektedir.
- İşçi ve işveren taraf arasında yapılmış olan iş sözleşmesinin belirsiz süreli olması: Uygulamada işin niteliği gereğince belirsiz süreli olarak yapılmış bir iş sözleşmesi olduğu halde belirli süreli sözleşme yapılmış olsa bile bu sözleşmeler belirsiz süreli olarak kabul edilmektedir.
- İş sözleşmesinin işveren tarafından geçerli bir sebep sunulmaksızın feshedilmiş olması: Feshin geçerli bir sebebe dayandığının ispatı külfeti işveren tarafa aittir.
- İşveren vekili ya da işveren yardımcısı olmamak: İşveren vekili ya da işveren yardımcısı iş güvencesi kapsamında bulunmamaktadırlar. Bu sebepten işe iade davası açamamaktadırlar.
İşe İade Davası Arabuluculuk Süreci
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu kapsamında işe iade davaları da dava şartı arabuluculuğa tabi kılınmıştır.
İş sözleşmesi feshedilmiş olan işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği ya da gösterilmiş olan sebebin geçerli olmadığı iddiasına dayanarak fesih bildirimin tebliğ edilmesinden itibaren bir ay içerisinde işe iade talebi ile arabulucuya başvurmak zorundandır. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılır ise dava usulden reddedilmektedir. Kesinleşmiş olan ret kadarının tebliğ edilmesinden sonra iki hafta içerisinde taraflar arabulucuya başvurabilmektedirler. Arabuluculuk faaliyetleri neticesinde anlaşmaya varılamamış ise son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde iş mahkemesinde dava açılabilmektedir.
İşe iade için yapılan başvurular adliyedeki arabuluculuk bürolarına, başvuran kişinin kendisi ya da vekili aracılığı ile yapılabilmektedir. Ek olarak arabulucu belirleme tutanağı ile de tarafların karşılıklı anlaşmak sureti ile listede yer alan bir arabulucu üzerinde anlaşmaları mümkün olmaktadır.
Başvuran tarafın iş sözleşmesinin feshinin bildiriminin tebliğ edilmesinden itibaren bir ay içerisinde arabuluculuğa başvurduktan sonra görevlendirilmiş olan arabulucu tarafından en fazla üç hafta ve ek olarak bir haftalık bir süre yani yirmi sekiz günlük bir süre içerisinde arabuluculuk süreci tamamlanmaktadır.
