Günümüzde kanser ilacının tedavisinde birden fazla çeşitte ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlardan bir kısmını Sosyal Güvenlik Kurumu karşılamaktadır. Bununla birlikte aynı hastalığın tedavisinde Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanmayan ilaç grupları da bulunmaktadır. Özellikle muadilinin bulunamaması, kanser tedavisinde zorunlu olması gibi sebepler bu ilaçların temin edilmesini zorlaştırır. İlaçların Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanmasını isteyen ilgililer, yetkili makamlara başvurarak taleplerini iletirler. Taleplerin karşılanmaması halinde ise dava yoluna gidilmektedir. Bu durum, kanser ilacı davalarını gündeme getirir.
Akıllı İlacı Devlet Karşılıyor Mu?
Akıllı ilaçlar, kanser hastalığının tedavisinde kullanılan ilaç türlerindendir. Akıllı ilaçlar sayesinde sağlıklı hücrelere dokunmaksızın tedavi amaçlanır. İlaçlar ile kanserli hücreler seçilerek yok edilmeye çalışılır. Böylece kanserli hücrelerin çoğalması engellenir.
Akıllı ilaçlar her ne kadar kanser tedavisinde etkili olsa da hastaların bu ilaçlara ulaşımı kolay olmamaktadır. Zira söz konusu ilaçların hastalar nezdinde maliyeti oldukça yüksektir.
Kanser hastalığının tedavi yöntemleri arasında yer alan akıllı ilaçlar tedavi sürecinde önem arz etmektedir. Günümüzde kanser hastalığına kesin bir çözüm bulunamamış olması, durumun ehemmiyetini artırır. Kanser ile mücadele eden kişiler ve yakınları ne yazık ki bu durum karşısında mağduriyete uğramaktadırlar. Devlet tarafından belirlenen ilaç listesi, hastaların taleplerini karşılamada yetersiz kalmaktadır. Bu durum, hastaların ilaçlara devlet desteği getirilmesini yargıdan talep etmelerine yol açar.
Kanserde Akıllı İlaç İsimleri
Günümüzde kanser hastalığının tedavisinde akıllı ilaç kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır. Modern tıp tedavileri arasında yer alan akıllı ilaçlar, kanser hücrelerine etki ederler. Kanserli hücrelerin kontrolsüz bir biçimde çoğalışı, akıllı ilaçlar sayesinde engellenir. Böylece hastanın vücudunda kanserli hücrelerin yayılımı önlenmiş olur.
Akıllı ilaçların etkili olduğu kanser türleri,
- Kalın bağırsak kanseri,
- Akciğer kanseri,
- Lenfoma,
- Pankreas kanseri,
Olarak örneklendirilebilir.
Kanserde kullanılan akıllı ilaç isimleri,
- Herceptin (meme kanserinde, trastuzumab etken maddeli),
- Erbitux, Vectibix, Altuzan, (kolon kanserinde, cetuximab, panitumumab, bevacizumab etken maddeli),
- Mabthera (lenfomada, rituksimab etken maddeli),
- Keytruda (pembrolizumab etken maddeli),
- Zejula (niraparib etken maddeli),
- Opdivo (nivolumab etken maddeli),
- Tecentriq (atezolizumab etken maddeli),
- Enhertu (trastuzumab- deruxtecan etken maddeli),
- Jakavi (ruksolitinib etken maddeli),
- Lonsurf,
- Lumakras,
- Tagrisso (osimertinib etken maddeli),
- Trodelvy,
- Lenvima (lenvatinib etken maddeli),
- Yulareb (abemasiklib etken maddeli),
- Trikafta (kistik fibrozis hastalığında)
Olarak belirtilebilir.
Kişiye Özel İmmünoterapi Maliyeti
İmmünoterapi, yeni nesil tedavi yöntemlerinden biridir. Kanser ile mücadele yöntemleri arasında yer alan bu tedavi, kişinin bağışıklık sistemini hedef alır. Kanserli hücreler ile savaşan kişinin bağışıklık sisteminin yeniden organize edilmesi amaçlanır. Böylece vücut, kanseri kendi kendine yenmektedir.
İmmünoterapinin işleyiş mekanizması, vücuttaki asker hücreleri ile bağdaşır. Vücuttaki “T hücreleri”, asker hücreleri olarak adlandırılır. Bu hücreler, kanserli hücrelere karşı savaşarak onları yok etmektedir. Bununla birlikte bazı kanser hücreleri, savaşçı hücrelere karşı yanlış izlenim yaratarak, onların etkisinden kurtulmaktadırlar. İmmünoterapi ile bağışıklık sistemi üzerindeki bu yanlışlık ortadan kaldırılır.
Böylece kanser savaşçısı hücreler, bağışıklık sistemindeki yönlendirme sayesinde kanserli hücrelere yönelirler.
Kişiye özel immünoterapi maliyeti, kullanılan tedavi yöntemi ve ilaçlara göre değişiklik gösterir. İlaçların etken maddesi, dozu, etkisi gibi faktörler tedavi maliyetini belirlemektedir. Bununla birlikte kişiye özel immünoterapi maliyeti yıllık ortalama 50 bin ile 1 milyon dolar arasında değişiklik gösterebilmektedir.
SGK’nın Ödediği Kanser İlaçları
SGK’nin ödediği kanser ilaçları, genellikle hasta taleplerini karşılayacak düzeye erişmemektedir. SGK tarafından ödenen kanser ilaçlarının belirlenmesi, Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği kapsamında olur. Bununla birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu Uygulama Tebliği kapsamında yer alan her ilaç, SGK tarafından karşılanmaz. Bu ilaçların Tebliğ’de yer almasının yanı sıra gerekli şartları da yerine getirmesi gerekir. Buna örnek olarak ilacın ancak belli dozunun SGK tarafından karşılandığı haller verilebilir.
SGK’nin kanser ilaçlarını ödemesi için Tebliğ’de aranan şartlardan biri de rapordur. Tebliğ’de yer alan ilaçlarda uzman hekim raporu veya sağlık kurulu raporu aranmaktadır. (Yargıtay 10. HD. 2006/15106 E. 2007/3310 K.) Bu raporlar, tedavi protokolünü gösteren raporlardır. Dolayısıyla bu raporlara dayanılarak reçete edilen ilaçlar, Kurum tarafından belirlenen dozda karşılanabilecektir. Bununla birlikte güncel kanser tedavilerinde kullanılan kanser ilaçlarının bir kısmı SGK tarafından karşılanmamaktadır. Karşılanmayan ilaçların çoğunluğunu yeni ve maliyetli ilaçlar oluşturmaktadır.
Kanser İlacı Davası Nedir?
Kanser ilacı davası, esas itibariyle devlet tarafından karşılanmayan ilaçlara yönelik başvurulan bir hukuki yoldur. Dava açılmadan önce Sosyal Güvenlik Kurumu nezdinde başvuruda bulunulması, sürecin uzamaması yönünde önem arz eder.
Kanser ilacı davasının başarı oranının yükselmesi amacıyla belli kurumlara başvuruya önem verilmelidir. Bu kurumların başında Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu gelir. Bu kuruma yapılacak olan başvurunun sebebi, ilacın Türkiye’de onaylanmış kullanım amacının dışında kullanımıdır. Bu ilaçlar özellikle kanser hastalığı tedavisi için geliştirilmemekle birlikte hastalık tedavisinde başarı göstermektedir. Dolayısıyla Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’ndan olumlu sonuç alınmış olması, kanser ilacı davasındaki başarı oranını artırır.
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu nezdinde yapılan başvurudan sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurulmalıdır. Bu başvuruda SGK’ye başvuru öncesi ödenen ilaç bedellerinin iadesi kapsamında talepte bulunulur. Aynı şekilde başvuru sırasında ve bundan sonraki süreçte ilaçların bedellerinin karşılanması istenir.
TİTC ve SGK başvuru yollarının tamamlanarak başvurunun reddedilmesinden sonra SGK işleminin iptali için dava açılır. Her ne kadar yargı yoluna başvurulmuş olsa da hastanın ilaç ihtiyacı yargılama sürecinde de devam etmektedir. Bu sebeple ihtiyati tedbir talebinin yöneltilmesi, olası hak kayıplarını önleyecektir.
SGK Kanser İlacının Ödemesini Nasıl Yapar?
SGK’nin kanser ilacının ödemesini nasıl yaptığı, iki farklı duruma göre incelenebilir. Bu hallerden biri, kanser ilacının SGK tarafından halihazırda karşılanıyor oluşudur. Bir diğer halde ise ilaç SGK tarafından karşılanmamakta ve bu sebeple SGK’ye başvuruda bulunulmaktadır. Başvurunun reddi halinde ise yargı yoluna gidilerek ilaç ödemesinin yapılması talep edilir.
SGK tarafından halihazırda ödenen ilaçlarda, hasta için temin edilenlere ilişkin reçete düzenlenir. Bu reçete ile ilaç temini sağlanmaktadır. İlaç temini sağlandıktan sonra kişilerin kanser ilaçlarına yaptığı ödemeleri belirten faturalar düzenlenir. Bu faturalar Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamında karşılanarak kişilere ödedikleri tutarlar, karşılandığı ölçüde iade edilir.
SGK tarafından karşılanmayan ilaçlara ilişkin ödemelerin bir diğer şekli, yargı yolu sürecinde netleşir. Kanser ilacı SGK tarafından karşılanmayan kişiler, öncelikle SGK’ye ilacın karşılanması için başvuruda bulunur. Kişilerin talebinin SGK tarafından reddedilmesi halinde ise kişiler, yargı yoluna başvurarak dava açmaktadır. Kişilerin açtığı davalar sonucunda olumlu karar alındığında ödemeler yapılabilmektedir. Bunun için kişi, yargı kararını da belirterek SGK’ye başvurmalıdır. Böylece yargı kararı uygulanarak SGK tarafından ilaç ödemeleri gerçekleştirilmiş olur.
Yargı yoluna başvurulduğunda ihtiyati tedbir talep edilmesi, yargılama sürecindeki tedaviye katkı sağlar. Tedbir talebi kabulü, yargılamanın olumlu sonuçlanacağına işaret etmez. Bununla birlikte kişiler tedbir sayesinde yargılama sürecinde ilaçlarını ücretsiz temin edebilirler.
Endikasyon Nedir?
Endikasyon, esas itibariyle ilaç veya operasyonun uygunluk ya da gerekliliğini belirtir. İlaca ilişkin endikasyon, ilacın hangi hastalıklara ne biçimde uygun olacağını anlatır. Endikasyonun operasyona ilişkin olması da mümkündür. Bu halde de operasyonun hangi koşullarda gerekli olacağı endikasyon sayesinde belirlenmiş olacaktır.
Tıpta endikasyon; ilaç, prosedür veya ameliyata ilişkin olabilir. Endikasyonun tanıdan ayırt edilmesinde yarar vardır. Tanı, mevcut duruma ilişkin tıbbi değerlendirmedir. Bununla birlikte endikasyon, kullanım için neden belirtir. Endikasyon, kullanıma ilişkin neden belirtirken kontrendikasyon ise kaçınma için neden belirtir.
Endikasyon, hekimin hastaya uygulayacağı tıbbi müdahaledeki gerekliliktir. Hastada endikasyonun bulunması halinde hekim tarafından müdahale edilmelidir. Bu müdahalelere acil haller de dahildir.
Endikasyon: tıbbi, sosyal veya psikolojik olabilir. Tıbbi endikasyon, tıbbi gereklilik olarak belirtilebilir. Sosyal endikasyonda iste asıl itibariyle tıbbi bir gereklilik bulunmamaktadır. Daha çok sosyal yaşam ve çevre gereklilikleridir. Sosyal endikasyon uygulamasına örnek olarak “sünnet” verilebilir. Son tür ise psikolojik endikasyondur. Buradaki gereklilik ise kişinin kendini daha rahat hissetmesi gibi hallerden kaynaklanabilir. Psikolojik endikasyonun örnekleri “estetik” müdahaleler alanında gündeme gelir.
SGK Tarafından Karşılanmayan Kanser İlaçları İçin Hukuki Yollar Nelerdir?
SGK tarafından karşılanmayan kanser ilaçları için hukuki yol, bu hususta dava açılması olarak belirtilebilir. Bununla birlikte dava açılmasına gerek kalmaksızın kanser ilaçlarının karşılanması da mümkündür.
SGK tarafından karşılanmayan kanser ilaçları için başarıya ulaşmada izlenecek yol sırasıyla şu şekilde belirtilebilir:
- Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’na başvuru,
- Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvuru,
- Sosyal Güvenlik Kurumu ret kararına karşı dava açılması,
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’na başvurunun amacı, endikasyon dışı ilaç kullanım onayı alınmasıdır. Bu şekilde onay alan bireyler SGK veya mahkeme nezdinde taleplerini daha sağlam temeller ile ileri sürebileceklerdir. Bununla birlikte Türkiye İlaç ve Tıbbı Cihaz Kurumu’na başvuru yapılması zorunlu değildir. Kişiler direkt olarak SGK nezdinde başvuruda bulunabilirler.
TİTCK başvurusu sonrası başvuru yapılacak kurum SGK’dir. SGK başvurusu yapılmadan direkt dava açılması, ilgilileri hak kaybına uğratabilir. SGK başvurusunda bugüne kadar yapılan ve ileride yapılacak olan ilaç bedellerinin karşılanması talep edilir. SGK’nin olumsuz cevap vermesi üzerine dava yoluna başvurulabilecektir. SGK’nin ret işleminin iptali talep edilecektir. Ayrıca mahkemeden ihtiyati tedbir talep edilerek mahkeme süresince kişinin ilaçlarını temin etmesi sağlanabilir. Mahkeme incelemesi ve değerlendirmesi sonucunda olumlu karar çıkar ise ilam ile birlikte SGK’ye başvurulur. Böylece SGK tarafından karşılanmayan kanser ilaçlarının karşılanması sağlanmış olur. Mahkeme kararının olumsuz olması ya da talebi karşılamada yetersiz kalması halinde ise kanun yoluna başvurulabilecektir.(Yargıtay 10.HD. 2005/10467 E. 2005/13841 K.)
SGK Tarafından Karşılanmayan Akıllı İlaçlar
Akıllı ilaçlar, vücudun belirli bölgelerini hedef alarak tedaviyi yürüten ilaçlardır. İleri teknoloji ürünü olmaları sebebiyle yeni ve oldukça maliyetlidirler. Bununla birlikte kesin bir çözüm üretilmemiş olan kanser hastalığının tedavisinde önemli yer arz ederler. Akıllı ilaçlar sayesinde doğrudan hastalıklı hücrelerde etki görülür. Böylece kanserli hücrelerin yayılması önlenir.
Akıllı ilaçların kanser tedavisindeki etkisi yadsınamaz olsa da hastaların bu ilaçlara erişimi oldukça zordur. Zira ilaçlar, etkisine ve dozuna göre karşılanması zor yüksek maliyetler gerektirebilmektedir. SGK tarafından karşılanmayan akıllı ilaçlar,
- Tecentriq (atezolizumab),
- Keytruda (pembrolizumab),
- Herceptin,
- Zejula,
- Trodelvy,
- Altuzan,
- Mabthera,
- Enhertu,
Olarak örneklendirilebilir. Yukarı belirtilen ilaçlar, kanser türlerinde ruhsata sahip olmalarına rağmen edikasyonlarda karşılıksız kalmaktadır. Belirtilen ilaçlar, kanser tedavilerinde en yaygın kullanıma sahip akıllı ilaçlardır. Buna rağmen kişiler, ilaçlara ulaşmada zorluk çekmektedir. Dolayısıyla ilaçların ücretsiz ve sürekli temini için hukuki yollara başvurulmaktadır.
Kanser Hastalarına Devlet Yardımı
Kanser hastaları, devlet yardımı ile sosyal hizmet ve güvenlik düzenlemelerinden yararlanabilirler. Kanser hastalarının yararlanabileceği sosyal hizmetler aşağıdaki gibi belirtilebilir:
- Evde bakım ücreti yardımı: Kişiler öncelikle sağlık kurulu raporu almalıdır. Raporda özür durumunun %50 ve üzeri bulunması gerekmektedir. Rapor alındıktan sonra Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerine başvuruda bulunulur. Buradaki başvurunun onaylanabilmesi için bir diğer şart bakım ihtiyacı olan engelli koşullarını bünyesinde bulunmaktır. Örneğin koşullardan biri, eve giren net gelirin o yılki asgari ücretin 2/3’ünden az olmasıdır.
- Evde sağlık ve bakım hizmetleri: Sosyal ve psikolojik danışmanlık hizmetlerini de kapsayacak şekilde anlaşılmalıdır. Muayene, tahlil, tedavi, tıbbi bakım gibi hizmetlerdir. İhtiyaç duyulur ise psikolog, fizyoterapist, diyetisyen gibi destek elemanlarının da yardımına başvurulur.
- Evde eğitim hizmetleri ve hastane okulları: Sağlık problemi nedeniyle en az dört ay eğitimden geri kalınacağı sağlık raporu ile belgelendirilmelidir. Okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise çağındaki öğrencileri kapsar. Hizmet için kişinin velisi, rehberlik ve araştırma merkezine başvuruda bulunmalıdır.
- Engelli aylığı: engel oranı %40-69 ya da %70 ve üzeri olanlar yararlanabilmektedir. Ayrıca kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmama, sosyal güvenlik kurumlarından gelir elde etmeme gibi şartlar da bulunur. Bunların yanı sıra nafaka imkanı, mahkeme ya da mevzuat kaynaklı devamlı geliri bulunmayan ve her türlü geliri aylık muhtaçlık sınırını geçmeyen kişiler yararlanmalıdır. Üç ayda bir ödenir.
Türkiye’de Ruhsatı Olmayan Akıllı İlaçların Ödemesi Nasıl Alınır?
Türkiye’de ilaçların ruhsatlandırılması Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu nezdinde gerçekleşmektedir. Önceki başlıklarda da belirtildiği üzere kişilerin kanser ilacı için dava açmadan önce bu kuruma başvurmaları faydalı olacaktır. Böylece Türkiye’de ruhsatı olmayan akıllı ilaçların da tedavilerde kullanılması uygun bulunabilecektir.
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından kullanıma uygun görülen ilaçlar hakkında Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvuruda bulunulur. Başvuruda ödenmiş ve ödenecek olan ilaç bedellerinin karşılanması talep edilir. Bununla birlikte TİTCK tarafından uygun bulunmuş olsa dahi SUT eklerinde ( Sağlık Uygulama Tebliği) yer almaması sebebiyle bedelin karşılanmaması mümkündür. Bu halde yargı yoluna başvurulur. Yargılama sırasında,
- Söz konusu ilacın kanser hastalığı tedavisinde hayati önem taşıyıp taşımadığı,
- Kullanılması zorunlu olup olmadığı,
- Sigortalının iyileşmesine katkıda bulunup bulunamayacağı,
- Hangi tür kanser hastalarında, hangi evrede ve hangi dozda kullanılması gerektiği,
- İlaçla yapılacak tedavinin alternatiflerine göre avantajları,
Göz önünde bulundurulur. Bu amaçlar ile sağlık kurulu raporu alınır. Böylece kanser hastası kişiler ve tedavi yöntemleri detaylı incelemelere tabi tutulur. (Yargıtay 10.HD. 2023/8685 E. 2023/9000 K. )
