Veraset ilamı, Türk Medeni Kanunu’nun 598. maddesinde düzenlenmiştir. Kanuni
düzenlemede veraset ilamı, mirasçılık belgesi olarak yer almaktadır. Mirasçılık belgesi, miras
bırakanın ölümünün ardından alınmalıdır. Mirasçılık belgesi sayesinde miras üzerinde hak
sahipliği bulunan kişiler ve bu kişilerin miras payları tespit edilir. Böylece kişiler miras
üzerinde herhangi bir kısıtlamaya tabi olmadan tasarrufta bulunabilir.
Mirasçılık belgesi verilmesi için mahkemeye veya noterliklere başvurulabilir. Mahkemeye
başvurulduğunda mirasçılık belgesi verilmesi bir çekişmesiz yargı işidir. Kural olarak
mirasçılık ilişkisi, nüfus kayıtları ile ispat edilecektir. Nüfus kayıtları, olguların doğruluğu
konusunda kanıt sayılmaktadır. (Yargıtay 14.HD. 2016/13728 E. 2018/1337 K.) Nüfus
kayıtları ile ispatlanamaması halinde mirasçılık, her türlü delillerle kanıtlanabilecektir. Bunun
sebebi çekişmesiz yargıda hakim tarafından resen araştırma ilkesinin kabul edilmiş olmasıdır.
Dolayısıyla kişilerin nüfus sicilinde kayıtları bulunmasa bile mirasçılık belgesi
düzenlenebilmektedir. (Yargıtay 8.HD. 2014/863 E. 2014/20714 K.)
Veraset İlamının İçeriği Nedir?
Veraset ilamı, mirasın kim tarafın ne şekilde kazanıldığını içeren belgedir. Mirasın kazanılma
şekli, Türk Medeni Kanunu’nun 599 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. İlgili
düzenlemelere göre mirasçılar mirası, miras bırakanın ölümü ile kazanırlar. Miras, mirasçılar
tarafından bir bütün olarak kazanılır. Bu kazanma, kanun gereğince olur. Vasiyet alacaklıları
da miras üzerinde hak sahibidir. Bu kişiler vasiyet görevlisi ya da yasal veyahut atanmış
mirasçılara karşı istemde bulunabilir. Böylece mirasın kazanılması gerçekleşir. Yasal ve
atanmış mirasçılar tarafından kazanılan mirasın başta hukuki işlemler olmak üzere yapılacak
olan tasarruflarda ispatı gerekir. Bu ispat da veraset ilamı ile yapılır.
Veraset ilamında mirasçıların kimler olduğu bilgisi yer almaktadır. Miras bağının kanunen mi
yoksa ölüme bağlı tasarruf ile mi oluştuğu bilgisi mirasçılık belgesinden edinilebilir. Belgede
tüm mirasçıların adları ve payları ayrı olarak gösterilecektir.
Mahkemeden mirasçılık belgesi talebinde bulunan kişi yalnızca muris ile kendi arasındaki
bağı kanıtlamakla yükümlüdür. Diğer mirasçıların miras bırakan ile arasındaki bağı
kanıtlamak, talepte bulunan kişinin yükümlülüğü değildir. Mirasçılık belgesi verilmesi
çekişmesiz yargı işi olduğundan resen araştırılması gerekir. Dolayısıyla diğer mirasçılar,
mahkeme tarafından araştırılmalıdır. (Yargıtay 14.HD. 2016/918 E. 2016/9353 K.)
Veraset İlamı Ne İşe Yarar?
Mirasçılar, miras bırakanın ölümü ile mirası bütün olarak kazanmaktadırlar. Türk Medeni
Kanunu’nun 599. maddesi gereğince mirasçılar,
- Aynî hakları,
- Alacakları,
- Diğer mal varlığı haklarını,
- Taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetlikleri,
Doğrudan doğruya kazanmış olurlar. Mirasçılar kazandıkları tereke malları üzerinde tasarrufta
bulunabilmek için veraset ilamına ihtiyaç duyarlar. Veraset ilamı sayesinde mirasçılık sıfatları
belgelendirilmiş olur. Veraset ilamı sayesinde yapılabilecek olan işlemlere örnek verecek
olursak,
- Terekedeki malların alacaklarını talep ve tahsil etmek,
- Tapuya başvurarak terekedeki taşınmazların mirasçı adına tescilini talep etmek,
- Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurarak dul ve yetim maaşı bağlanmasını talep
etmek, - Terekede bulunan paraya ilişkin bankada işlem gerçekleştirmek,
- Veraset ve intikal vergisi beyanında bulunmak,
Olarak belirtilebilir. Usulüne uygun verilmiş bir mirasçılık belgesinde tüm mirasçıların adları
ve payları gösterilir. Böylece mirasçılar, miras bırakanın malları üzerinde payları oranında
istediği işlemi yapabilir.
Veraset İlamı ile İntikal Nasıl Yapılır?
Veraset ilamı ile intikalin yapılabilmesi için izlenmesi gereken adımlar bulunur. Bu işlemler,
genel itibariyle üç adımda gerçekleştirilebilir.
İlk adımda veraset ilamının ya da Türk Medeni Kanunu’nda belirtildiği üzere mirasçılık
belgesinin alınması gerekir. Veraset ilamı, iki şekilde alınabilir. Türk Medeni Kanunu’nun
598. maddesinde yer alan düzenleme gereğince mirasçılık belgesi, Sulh Hukuk Mahkemesi
tarafından verilir. 2011 yılında eklenen ibare ile veraset ilamı, noterlikler tarafından da
verilmektedir.
İkinci adım, miras bırakan kişinin vergi borçlarının ödenmesidir. Miras bütünüyle
kazanıldığından mirasçılar haklar yanında borçların da muhatabı olurlar. Bu sebeple ölen
kişinin vergi borçları mirasçılar tarafından ödenir. Ödeme için Veraset ve İntikal Vergi
Beyannamesi doldurulur. Beyanname sonucunda gündeme gelen vergi borcu, mirasçılar
tarafından ödenir.
Veraset ilamı alınıp vergi borçları ödendikten sonra son adıma geçilir. İntikal için yapılması
gereken son işlem Tapu Müdürlüğü’ne başvurulmasıdır. İlgililer Tapu Müdürlüğü’ne
başvurarak miras bırakandan kalan malların kendi adlarına tescilini talep ederler.
Kimler Veraset İlamı Talep Edebilir?
Veraset ilamını talep edebilecek kişiler kural olarak yasal ve atanmış mirasçılardır. Kural bu
olmakla birlikte bazı hukuki ilişkilerde karşı tarafın ölümü halinde veraset ilamı talep
edilebilir. Bu durumlara örnek olarak icra takipleri veya dava süreçleri verilebilir. Dava
sürecinde davayı açtığınız tarafın ölmesi halinde davaya devam edilmesi için mirasçılarına
tebligat yapılabilmektedir. Bu durumun ancak malvarlığına ilişkin davalarda mümkün olacağı
da unutulmamalıdır. Zira şahıs varlığı davaları kişinin ölümü ile konusuz kalır. Davanın
devamı için mirasçılara ulaşılabilmesi durumunda avukatınız mahkemeden yetki alabilir.
Alınan yetki ile mirasçılara ilişkin veraset ilamı talep edilecektir. Böylece mirasçılar
belirlenerek dava konusunda haberdar olmaları sağlanır. Bir diğer durum ise icra takibidir.
İcra takibi sürecinde borçlunun vefatı ile borç, mirasçıları üzerine kalacaktır. Mirasçılarına
karşı icra takibinde bulunabilmek için yine mirasçılığın tespiti gerekir. İcra Müdürlüğü
tarafından verilen yetki ile yine Sulh Hukuk Mahkemesi’nden veraset ilamı talebinde
bulunulur.
Kimler Veraset İlamı Talep Edemez?
Yasal ve atanmış mirasçılar dışındaki kişiler, veraset ilamı talep edemezler. Türk Medeni
Kanunu’nun 598. Maddesi mirasçılık belgesi başlığında vasiyet alacaklıları da yazılmıştır.
Vasiyet alacaklısı, atanmış mirasçı değildir. Vasiyet alacaklısının terekeden “alacak hakkı”
bulunur. Dolayısıyla mirasçılarda olduğu gibi tüm hak ve borçlara sahip olma durumu vasiyet
alacaklısında bulunmamaktadır. Böyle bir durumda mahkeme tarafından vasiyet alacaklısına
verilecek olan belgenin mirasçılık belgesi olmadığının kabulü gerekir. Vasiyet alacaklısına
verilen belge, mirasçılık belgesi değil vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren vasıftadır.
Atanmış mirasçının da mirasçılık belgesi talep edebilmesi için bir ön şart bulunur. Yasal
mirasçılar ile vasiyet alacaklıları, mirasçı atama ya da vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufu
öğrenmelidir. Bu durumun kendilerine bildiriminden itibaren bir içinde itiraz hakları
bulunmaktadır. Bu itiraz hakkı kullanılmazsa atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı belgesi
kendilerine verilecektir. Dolayısıyla duruma itiraz edildiği takdirde kişilerin belge talep hakkı
bulunmayacaktır.
Veraset İlamının İptali Nedir?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 382. maddesinde çekişmesiz yargı işleri düzenlenmiştir.
Mirasçılık belgesi verilmesi de ilgili düzenlemeye göre çekişmesiz yargı işidir. Yine Hukuk
Muhakemeleri Kanunu’nun 388. maddesinde çekişmesiz yargı işlerinin maddi anlamda kesin
hüküm niteliği taşımadığı belirtilmiştir. Gerekirse mahkeme tarafından gerekçesi gösterilerek
karar değiştirilebilecek ya da iptal edilebilecektir. Türk Medeni Kanunu’nun 598. maddesinde
de mirasçılık belgesi yani veraset ilamının geçersizliğinin her zaman ileri sürülebileceği
düzenlenmiştir.
Mirasçılık belgesinin iptali talebi için birbirinden farklı sebepler bulunabilir. Veraset ilamı
talebi için mahkemeye başvurulabilecek haller,
- Veraset belgesinin hatalı olması,
- Belgede eksiklik bulunması,
- Belgenin gerçek durumu yansıtmaması,
- Maddi hukuk etkili ölüme bağlı tasarruf iptaline ilişkin mahkeme ilamı,
Olarak örneklendirilebilir. Mirasçılığın iptali davasının tüm mirasçılara yöneltilmesi gerekir.
Davayı bu kişilere yöneltecek olan kişiler ise mirasçılık belgesi ile menfaati ihlal edilen herkes olacaktır. Dava, tespit davası niteliğindedir. Bu sebeple geçmişe etkili değildir. İptal edilmiş belgeye dayanılarak tescil edilen malların tapuda düzeltilmesi için yeni bir dava açılması gerekecektir.
Veraset İlamı Nasıl Alınır?
Veraset ilamının alınması Türk Medeni Kanunu’nun 598. maddesinde düzenlenmiştir. Veraset
ilamı alınması için Sulh Hukuk Mahkemesi’ne ya da noterliklere başvurulabilir. Noterlere
kimlik ile başvurulduğunda gerekli formların doldurulması ile hızlı bir şekilde veraset ilamı
alınabilecektir. Mahkemeye başvurulduğunda ise murisin öldüğünü kanıtlama yükü talepte
bulunandadır. Kişi murisin öldüğünü ve ölüm tarihini kanıtlamalıdır. Aynı şekilde muris ile
kendisi arasındaki soy bağını da kanıtlaması gerekir. Bu ilişkinin kanıtlanabilmesi kural
olarak nüfus kayıtları ile mümkündür. (Yargıtay 14.HD. 2016/918 E. 2016/9353 K.) Veraset
ilamı talebinin reddedilmesi nadiren verilmesi gereken karardır. Zira ret kararı verilebilmesi
için murisin hiçbir şekilde yaşamadığının tespit edilmesi gerekir. Böyle bir kişinin mevcut
olmadığının belirlenmesi durumunda da talep reddedilebilir. Son olarak talepte bulunan
kişinin mirasçı olmadığının tespiti halinde de talep reddedilecektir. (Yargıtay 14.HD.
2016/13247 E. 2020/3319 K.)
Veraset ilamı verilmesi hukuki sürecinde resen araştırma ilkesi geçerlidir. Hukuki süreçte
hakim tarafından tüm araştırmalar yapılmalıdır. Araştırmalara rağmen ilgilinin murisle geçerli
soy bağı ilişkisi bulunmaması mümkündür. Böyle bir durumda devletin mirasçılığına karar
verilir.
Veraset İlamı Avukat Alabilir Mi?
Veraset ilamını avukat alabilir. Avukatın başvurabileceği ilk yol, noterden veraset ilamı
talebinde bulunmaktır. Bunun için bireysel veraset ilamı başvuru belgelerine ek olarak
vekaletnameyi de notere sunmak gerekir. Avukatın veraset ilamı talebinde bulunacağı ikinci
hal ise mahkemeye başvurmaktır. Bu duruma örnek olarak davadaki tarafın ölmesi durumu
verilebilir. Böyle bir halde dava malvarlığına ilişkin ise mirasçıları ile devam ettirilebilecektir.
Mirasçıların tespiti için de veraset ilamına gerek duyulur. Mahkeme tarafından avukata yetki
verilirse avukat, mahkemeden veraset ilamı talebinde bulunabilir. Avukatın veraset ilamı
talebinde bulunabilmesi bir halde de mümkündür. Bu halde mahkemeden veraset ilamı talebinde bulunacak olan kişi, avukata vekaletname vermelidir. Böylece kişinin avukatı temsil olunan için mirasçılık belgesi talebinde bulunabilir.
Veraset İlamı İçin Gerekli Belgeler
Veraset ilamı almak için noterlere veya Sulh Hukuk Mahkemeleri’ne başvurulabilmektedir.
Başvurulacak iki yolda da genel itibariyle talep edilen belgeler aynıdır. Veraset ilamı için
gerekli belgeler genel itibariyle,
- T.C. kimlik fotokopisi,
- Nüfus kayıt örneği,
- Ölüm belgesi,
Olarak belirtilebilir. Veraset ilamı, noterden talep edilecekse verilen başvuru formu
doldurulmalıdır. Kişinin avukatının talepte bulunduğu durumlarda vekaletnamenin de başvuru
sırasında hazır bulundurulması gerekir. Veraset ilamı için mahkemeye başvurulacaksa Sulh
Hukuk Mahkemesi’ne dilekçe yazılmalıdır. Mahkeme nezdinde de hukuki temsil durumu var
ise yine vekaletnamenin ibrazı unutulmamalıdır. Mahkeme taleplerinde nüfus kayıt örnekleri
önem arz eder. Yargıtay kararlarında da ifade edildiği üzere nüfus kayıt örnekleri soy bağı
kanıtlanması anlamında karine teşkil etmektedir. Bu sebeple kişinin sunduğu aile nüfus kayıt
örneği ile mirasçılık bağı kanıtlanmaktadır. Aynı şekilde ölüm belgesi de mahkemeye ibraz
edilmesi gereken belgelerdendir. Zira murisin ölümünün ispat yükü talepte bulunan kişiye
aittir. Talepte bulunan kişinin bu belgeleri getirmesinin yanı sıra hakimin de araştırma
yükümlülüğünün bulunduğu unutulmamalıdır. Çekişmesiz yargı işlerinde resen araştırma
ilkesi geçerlidir. Mirasçılık belgesi verilmesi de bir çekişmesiz yargı işidir. Bu sebeple soy
bağını kanıtlayıcı emareler yetersiz kaldığında hakim tarafından gerekli araştırmalar yapılarak
mirasçılık ilişkisi kanıtlanacaktır.
Veraset İlamı Nereden Alınır?
Veraset ilamının nereden alınacağı Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir. Türk Medeni
Kanunu’nun 598. maddesi uyarınca başvuru sonucunda mirasçı olduğu belirlenen kişilere
mirasçılık belgesi yani veraset ilamı verilecektir. Veraset ilamı değişiklik öncesinde Sulh
Hukuk Mahkemesi tarafından verilebilmekteydi. 2011 yılında madde metnine eklenen ibare
ile veraset ilamı noterlikler tarafından da verilebilir hale geldi.
Veraset ilamının noterler tarafından verilmesi daha yaygın kullanılan bir yöntemdir. Bununla
birlikte mirasçıların tespitinde veya nüfus kayıtlarında problemler çıkması halinde noterler
belge vermekten kaçınırlar. Böyle bir durumda kişiler Sulh Hukuk Mahkemeleri’ne
başvurmalıdır. Ayrıca noterler tarafından nüfus kayıtlarında eksiklik çıkması da mümkündür.
Bu halde kişiler noterler tarafından Nüfus Müdürlüğü’ne yönlendirilebilir. Eksiklik Nüfus
Müdürlüğü’nce düzeltilebilir nitelikte ise düzeltildikten sonra tekrar notere başvurmak
mümkündür. Böylece kişiler veraset ilamını alabilecektir.
Noterden Veraset İlamı
Noterden veraset ilamının alınması Türk Medeni Kanunu uyarınca mümkündür. Olağan
koşullarda T.C.kimlik belgesi ile notere başvurulur. Başvuru sırasında noterlik tarafından
verilen başvuru formu doldurularak imzalanır. Bu şekilde noterden veraset ilamı
alınabilmektedir. Temsilen başvurunuz yapılıyor ise vekaletname ya da mahkeme kararı gibi
temsili kanıtlayıcı belgeler de başvuru sırasında hazır bulundurulmalıdır.
Noterden veraset ilamı almak sürecin hızlı işleyişi sebebiyle daha çok tercih edilen bir yoldur.
Bununla beraber noterlerin mirasçılık belgesi veremediği durumlar da bulunmaktadır. Bu
durumlardan birinin oluşması halinde noter tarafından kişiye ret belgesi verilir. Ret belgesinde
reddin gerekçesi de yer alır. Kişi noter başvurusunun reddi sebebiyle Sulh Hukuk
Mahkemesi’ne başvurur. Böylece veraset ilamını mahkemeden talep edebilir.
Noterler tarafından veraset belgesinin verilemeyeceği durumlar,
- Muris ile ilgilinin soy bağının tespit edilememesi,
- İlgilinin murisin yasal mirasçısı olmaması,
- Murisin vasiyetnamesinin bulunması,
- Murisin 04/ 04/ 1926 tarihinden önce vefat etmesi,
- Murisin 23/ 11/ 1990 tarihinden önce vefat etmesi ve eşinin sağ olması,
- Muris ya da mirasçılarından birinin; gaip, evlatlık, vatandaşlıktan çıkarılmış ya da birden çok vatandaşlığa sahip olması,
Olarak belirtilebilir.
Sulh Hukuk Mahkemesinden Veraset İlamı
Türk Medeni Kanunu’nun 598. maddesine göre başvuru üzerine mirasçılığı belirlenen kişilere
veraset ilamı verilir. Veraset ilamı, noterliklerden veya Sulh Hukuk Mahkemesi’nden talep
edilebilir. Mahkemeye başvuru durumunda murisin ölümünün kanıtlanması Türk Medeni
Kanun madde 29 uyarınca talepte bulunanın yükümlülüğüdür. Türk Medeni Kanunu’nun 30.
maddesinde belirtildiği üzere ölüm, nüfus sicilindeki kayıtlarla ispat edilebilir. (Yargıtay
14.HD. 2017/2677 E. 2021/697 K.) Mahkeme yoluna gidildiğinde aynı zamanda muris ile
mirasçı arasındaki soy bağı ilişkisi de ispat edilmelidir. Buradaki ispat yükü de talepte
bulunan kişiye aittir. Soy bağı ilişkisinin ispatında da nüfus kayıtları kanıt olarak kullanılır.
Hukuki belirlemelerde yetersiz kalındığında hakim de resen araştırarak sürece katılacaktır.
Murisin mirasçısı olduğu ya da mirasçıların tümünün kim olduğu bilinmiyorsa hakim, ilanda
bulunacaktır. Türk Medeni Kanunu’nun 594. maddesi uyarınca hakim, bir ay ara ile iki defa
ilanda bulunur. Son ilandan itibaren bir yıl içinde kişilerin mirasçılık sıfatlarının bildirilmesi
gerektiğini belirtir. Süre sonunda mirasçıların yine tespit edilememesi halinde miras devlete
geçer. Mirasın devlete geçmesine rağmen miras sebebiyle istihkak açma hakkı saklı
tutulmuştur.
Taraflar, mirasçılıklarının ve miras paylarının tespiti için gerekli belgeler ile birlikte
mahkemeye başvuracaktır. Ölüm belgesi, nüfus kayıt örneği gibi durumların veraset ilamı
dilekçesine eklenmesi süreci hızlandırır. Talepte bulunanın murisin ölümünü ve muris ile
arasındaki soy bağını kanıtlamasıyla ispat yükü sona erer. Mahkemece de ilişkinin
uygunluğuna kanaat getirildiğinde veraset ilamının verilmesi gerekir. Bu talebin reddedilmesi,
murisin hiçbir şekilde yaşamaması veya böyle bir kişinin mevcut olmaması gibi sıkı koşullara
bağlanmıştır.
